Vrbas je rijeka u zapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, dugačka oko 235 km, sa površinom sliva oko 6386 km2.
Nastaje od dva vrela na južnoj padini planine Vranice (Zec-Planini).
Izvire na 1.530 metara nadmorske visine i drenira centralni dio sjevernih padina Dinarskog planinskog masiva. Kod Srpca se ulijeva u rijeku Savu na 96 metara nadmorske visine.
Na svom putu od izvora do ušća usjeca kompozitnu dolinu, prolazeći kroz Skopljansku kotlinu, Vinačku klisuru, Jajačku kotlinu, kanjonsku dolinu Tijesno, Banjalučku kotlinu i Lijevče polje.
Pri tom stvara tri karakteristične cjeline: u gornjem toku od izvora do Jajca je planinska rijeka s mnogo brzaka i slapova, u srednjem toku, od Jajca do Banje Luke, sa naglašenim padom korita probija se kroz duboki krečnjački kanjon, a u donjem toku, od Banje Luke do ušća, tipična je ravničarska rijeka.
Ima 36 direktnih pritoka dužih od 10 kilometara, a najznačajnije su Ugar, Crna Rijeka, Pliva i Vrbanja.



Prosječan pad glavnog toka je 6 m/km, što ga čini atraktivnim za hidroenergetsko korišćenje.
Prosječna nadmorska visina je oko 690 m.n.m.. Prosječne godišnje padavine kreću se odo oko 800 l/m2 pri ušću Vrbasa u Savu do oko 1500 l/m2 na južnom dijelu sliva.
Prosječno višegodišnje oticanje sa sliva rijeke Vrbasa iznosi oko 132 m3/s. Prosječno specifično oticanje iznosi oko 20,7 l/s/km2. Prosječni koeficijent oticaja je oko 0,59.
Režim toka vode u slivu rijeke Vrbas je neravnomjeran. Minimalni proticaji padaju na oko 22-23% od prosječnog višegodišnjeg proticaja. Ekstremno i do 10% na Vrbasu kod Gornjeg Vakufa i na ušću Vrbanje.
Maksimalni proticaji su od pet puta veći od srednjih višegodišnjih proticaja.
Velike vode pojavljuju se u periodu mart-maj, a najizraženije su u aprilu. Malovodni periodi se javljaju u periodu avgust-septembar, sa minimalnim proticajem u avgustu.
Na cjelokupnom svom toku, Vrbas je stvorio idealne uslove za razvoj biodiverziteta. Litice kanjona Vrbasa su dom orlovima, sokolovima i jastrebovima. .
Njegovim zelenim vodama plivaju lipljen, pastrmka i mladica, pa je ova prelijepa rijeka jedna je od najatraktivnijih za ribolovce..
Na njegovim obalama ili u njihovoj neposrednoj blizini nalaze se gradovi Gornji Vakuf, Bugojno, Donji Vakuf, Jajce i Banja Luka. Na slivu Vrbasa živi oko 500.000 stanovnika..


Hidroenergetski potencijal :

Relevantne studije pokazuju da rasploživi hidroenergetski potencijal sliva rijeke Vrbas iznosi oko 4270 GWh električne energije, u srednje vlažnoj godini, od čega na osnovni vodotok otpada 2510 GWh ili 58,8%, a na sve pritoke 1760 GWh ili 41,2 %.

Hidroenergetski potencijal rijeke Vrbas na cijelom njenom slivu iskorišten je tek nešto više od petine, a na području toka kroz RS još i manje.

Od ukupno iskoristivog hidroenergetskog potencijala slivnog područja Vrbasa koji iznosi oko 3.200 GWh danas se za proizvodnju električne energije koristi oko 720 GWh ili 22,5 odsto kroz hidroelektrane Jajce 1, Jajce 2 i Bočac.






Hidroelektrana Bočac :

HE Bočac je pribransko postrojenje, locirano u kanjonskom dijelu rijeke Vrbas između gradova Jajce i Banja Luka, nizvodno od HE Jajce II. Izgrađena hidroelektrana Bočac koristi 16,2 % ukupnog hidropotencijala rijeke Vrbas sa pritokama. Ovaj dio hidropotencijala Vrbasa se u cijelosti nalazi u Republici Srpskoj. Kota uspora akumulacionog bazena HE Bočac (282,00 m.n.m.) uslovljena je uzvodnom stepenicom HE Jajce II. Korisna zapremina akumulacije (42,9 hm3) omogućava nedeljno izravnanje voda. Na oko 7,3 km nizvodno od HE Bočac se nalazi brana kompenzacionog bazena. Bazen omogućava rad hidroelektrane i smanjenje oscilacija vode u nizvodnom koritu, kao privremeno rje�enje dok se ne izgrade nizvodne stepenice HE Krupa i HE Banja Luka - niska.






Hidroelektrana Jajce 1 :

Hidroelektrana Jajce I nalazi se u Srednjobosanskojžupaniji na lijevoj strani rijeke Vrbasa, na cestiJajce-Banjaluka.

Od grada Jajca udaljena je 7 km.

Hidroelektrana koristi vodu prirodne akumulacije Velikoga plivskog jezera čija je nadmorska visina 428 m.n.m.

HE Jajce I predstavlja akumulacijsko-derivacijsku elektranu s mogućnošću dnevnoga izravnanja zahvaljujući akumulacijskom bazenu korisnoga volumena od 4.200.000m3.

Svaka od dvije proizvodne jedinice ima nazivni protok 37 m3/s i snagu 30 MW. Proizvodne jedinice hidroelektrane na elektroenergetsku mrežu priključene su preko 35kV i 110 kV rasklopnoga postrojenja.







Hidroelektrana Jajce 2:

Hidroelektrana Jajce II izgradena je na rijeci Vrbasu Zupaniji srednjobosanskoj i nalazi se 17 km nizvodno od grada Jajca.

Predstavlja akumulacijsko-derivacijski srednjotlačni tip hidroelektrane. To je uglavnom protočni tip elektrane s mogućnošću dnevnoga izravnanja putem svoga akumulacijskog bazena od oko 2,1 milijun m3 korisnoga volumena koji se proteže od brane sve do HE Jajce I u duljini od pet km s oscilacijom razine od 7 0 m.

Brana je lučno-gravitacijskog tipa i smještena je oko 15 km nizvodno od Jajca. Pogonska voda za Francisove turbine vodi se dovodnim tunelom promjera 5,5 m od brane do vodostana odakle počinju tri tlačne cijevi, za svaku turbinu po jedna.

Vodostan je opremljen brzim pločastim zatvaračima za svaku tlačnu cijev.

U strojarnici su smještena tri agregata snage po 10 MW i brzine vrtnje 250 min-1.